Swan Song for the Euro Junk It and Start Over Again By MIKE WHITNEY ( Δημοσιεύτηκε στο COUNTERPUNCH στις 8/8/2011: http://www.counterpunch.org/whitney08092011.html )
Όλοι ξέρουμε την άσκηση: Οι αποδόσεις των ομολόγων αρχίζουν να εκτινάσσονται σε μια από τις μικρότερες χώρες της ΕΕ, και προτού να το καταλάβετε, οι μεγαλύτερες χώρες καλούνται να τη διασώσουν.Αυτό το είδαμε να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά.
Αυτή τη φορά, η Ιταλία και η Ισπανία είναι στο στόχαστρο. Εκνευρισμένοι επενδυτές εγκατέλειψαν τις αγορές ομολόγων των μικρότερων χωρών για την ασφάλεια των γερμανικών ομολόγων, των αμερικανικών κρατικών ομολόγων και των πολύτιμων μετάλλων. Οι ρευστοποιήσεις έχουν στείλει τις αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων στη στρατόσφαιρα, καθιστώντας πιο ακριβή την χρηματοδότηση των δραστηριοτήτων της κυβέρνησης.
Έτσι, τα χρέη και τα ελλείμματα μεγαλώνουν και η καθοδική πορεία ξεκινά. Τα ίδια και τα ίδια….
Γι αυτό η ΕΚΤ κάλεσε έκτακτη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΕ την Κυριακή (σ.τ.μτφρ. 14/8/2011) για να κατασκευάσουν άλλη μια διάσωση στο παρά πέντε, πριν οι αγορές ανοίξουν την Δευτέρα.
Αν είχαν αγνοήσει το πρόβλημα, θα είχαμε το φαινόμενο Lehman Brothers και πάλι. Χρηματιστήρια να βυθίζονται, κόσμος να τρέχει πανικόβλητος στις τράπεζες και μια παγκόσμια οικονομική κρίση.
Διαβάστε παρακάτω μια περίληψη από το Bloomberg:
«Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Jean-Claude Trichet άρχισε σήμερα να αγοράζει ιταλικά και ισπανικά ομόλογα, σε μια από τις πιο επικίνδυνες προσπάθειές του όμως να δαμάσει την κυριαρχούσα κρίση του δημόσιου χρέους.
Οι τιμές των ιταλικών και ισπανικών ομολόγων ομόλογα αυξήθηκαν, καθώς η ΕΚΤ εισήλθε στην αγορά, μειώνοντας τις αποδόσεις των 10ετών ομολόγων περισσότερο από 70 μονάδες βάσης. Το ευρώ ανήλθε στα 1,4355 δολάρια στις 10:30 π.μ. στη Φραγκφούρτη, από 1,4277 δολάρια κατά το κλείσιμο των ευρωπαϊκών συναλλαγών την Παρασκευή.
Με τις κυβερνήσεις να αποτυγχάνουν να ενεργήσουν αρκετά γρήγορα ώστε να σταματήσουν την εξάπλωση της δημοσιονομικής κατάρρευσης από την Ελλάδα, το βάρος έχει πέσει στην ΕΚΤ να αντιμετωπίσει μια κρίση που απειλεί τώρα την επιβίωση του ευρώ.
Η αγορά ιταλικού και ισπανικού χρέος μπορεί να απαιτήσει από την ΕΚΤ να αυξήσει σημαντικά τον ισολογισμό της, ενώ την αφήνει έκθετη σε κατηγορίες ότι προσπαθεί να διασώζει σπάταλα έθνη, παραβιάζοντας έτσι μια βασική αρχή στην ιδρυτική συνθήκη του ευρώ (στμτφρ: συνθήκη περί μη επεμβάσεων για διάσωση – no bailout) και υπονομεύοντας έτσι την αξιοπιστία του ευρώ. Η Γερμανική Κεντρική Τράπεζα (Bundesbank) διαφωνεί με την κίνηση αυτή του Τρισέ» (Bloomberg)
Εντάξει, έτσι η αγορά ομολόγων της Ιταλίας αποκτά έναν αναπνευστήρα, αλλά για πόσο καιρό; Σε τελευταία ανάλυση, οι επενδυτές δεν είναι ηλίθιοι. Ξέρουν ότι η Ιταλία έχει την 3η μεγαλύτερη αγορά ομολόγων στον κόσμο ($ 2,6 τρισεκατομμύρια) και ότι, αν ο επικεφαλής της ΕΚΤ Jean-Claude Trichet εννοεί στα σοβαρά ότι θα την διασώσει, αυτός θα πρέπει να πείσει τα υπόλοιπα μέλη να τριπλασιάσουν το μέγεθος του ταμείου έκτακτης ανάγκης. (Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας – EFSF, διαθέτει σήμερα € 440 δισ).
Κάτι τέτοιο δεν έχει καμία πιθανότητα να περάσει στη Γερμανία, όπου οι τελείως αντιδημοφιλείς διασώσεις έχουν ήδη πλήξει το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα της καγκελάριου Άνγκελας Μέρκελ και έχουν αλλάξει εντελώς το πολιτικό σκηνικό.
Έτσι, το αν αυτή η κίνηση ηρεμεί τις αγορές ή όχι, μπορεί να μην έχει καμία σημασία, γιατί η νομισματική ένωση οδεύει προς διάλυση ούτως ή άλλως.
Εδώ είναι ένα απόσπασμα από ένα άρθρο στο Nasdaq που βοηθά στην εξήγηση:
«Η Κυβέρνηση της Γερμανίας θεωρεί ότι η Ιταλία είναι πολύ μεγάλη για να διασωθεί από το ταμείο διάσωσης της Ευρώπης, αναφέρει το περιοδικό Der Spiegel σε μια προδημοσίευση ενός άρθρου του που θα βγει τη Δευτέρα.
Η κυβέρνηση αμφιβάλλει κατά πόσον, ακόμη και τριπλασιάζοντας το μέγεθος του ταμείου διάσωσης (αυτού που είναι γνωστό ως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας), θα μπορέσει να σώσει την Ιταλία, επειδή οι ανάγκες χρηματοδότησης της χώρας αυτής είναι τεράστιες, αναφέρει το περιοδικό χωρίς να ονοματίζει την πηγή των πληροφοριών του.
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jose Manuel Barroso, αυτή την εβδομάδα πρότεινε την αύξηση του μεγέθους του EFSF (το οποίο έχει επί του παρόντος προβλεπόμενη ικανότητα δανεισμού EUR 440 δις), προκειμένου να σταματήσει την επιδείνωση της κρίσης χρέους της Ευρώπης.
Οικονομικοί εμπειρογνώμονες της Γερμανικής κυβέρνησης πιστεύουν ότι τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ δεν θα μπορούσαν να εγγυηθούν τα 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ του δημόσιου χρέους της Ιταλίας, χωρίς να χρειαστεί να συνεισφέρει (να ταλαιπωρηθεί) πάρα πολύ η Γερμανία, αναφέρει το Der Spiegel.
Έτσι, η Κυβέρνηση της Γερμανίας επιμένει ότι η Ιταλία θα πρέπει να κατευθυνθεί προς περικοπές και μεταρρυθμίσεις, για να βγει από την κρίση, αναφέρει το περιοδικό. Η Γερμανική κυβέρνηση θεωρεί ότι το EFSF θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο για τη διάσωση των μικρών και μεσαίου μεγέθους χωρών, αναφέρει το περιοδικό. (" Η Γερμανική Κυβέρνηση θεωρεί την Ιταλία πολύ μεγάλη για να διασωθεί από το EFSF. Spiegel», Nasdaq)
Οπότε, ναι, η Γερμανία κάνει κινήσεις και προσπαθεί να καταπραΰνει τις αγορές, αλλά, πίσω από τις κουρτίνες, οι πολιτικοί της πιστεύουν ότι οι κινήσεις αυτές είναι μάταιες.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) θα πρέπει να αυξηθεί κατά περισσότερο από 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια και, ακόμα και τότε, δεν θα υπήρχε καμία εγγύηση ότι τα ασθενέστερα μέλη θα συμμορφωθούν με τις κατευθυντήριες γραμμές του ελλείμματος ή θα κατευθυνθούν προς την έξοδο από την βύθιση που τους επιβάλλει η ΕΚΤ. Δηλαδή ποιο είναι το νόημα?
Είτε όλα τα 17 μέλη θα θυσιάσουν λίγη από την δική τους και θα δημιουργήσουν μια ισχυρότερη οικονομική ένωση ή θα εγκαταλείψουν το σχέδιο του ευρώ συνολικά.
Αλλά τι σημαίνει στην πραγματικότητα μια "ισχυρότερη οικονομική ένωση"? Περισσότερη δύναμη στους μη εκλεγμένους, αυτο-εξυπηρετούμενους γκάνγκστερ της ΕΚΤ? Όχι ευχαριστώ!
Ο καλύτερος τρόπος να προχωρήσουμε είναι να εγκαταλείψουμε το ευρώ και να ξεκινήσουμε από το μηδέν.
Όσο επώδυνο και αποδιοργανωτικό μπορεί να είναι κάτι τέτοιο, η εναλλακτική λύση είναι απείρως χειρότερη. Αρκεί να δει κανείς τον τρόπο με τον οποίο έγινε η διαχείριση των οικονομικών κρίσεων: σε κάθε περίπτωση, τα συμφέροντα των τραπεζιτών και των ομολογιούχων προηγήθηκαν σε βάρος των συμφερόντων του λαού. Και, σε κάθε περίπτωση, ζητήθηκε από τους εργαζόμενους να σηκώσουν το κύριο βάρος των απωλειών, μέσω μέτρων λιτότητας.
Αυτό οδήγησε σε κατακερματισμό του δικτύου κοινωνικής προστασίας, αύξηση της ανεργίας, και ιδιωτικοποίηση δημόσιων κεφαλαιουχικών αγαθών.
Γιατί; Επειδή η πολιτική αυτή υπαγορεύεται από την ΕΚΤ, και το πρωταρχικό καθήκον της ΕΚΤ είναι να εξασφαλίσει ότι οι τράπεζες δεν θα χάσουν χρήματα.
Να πώς το συνοψίζουν οι Financial Times:
«Η Ιταλία έχει την πολυτέλεια να αγνοήσει την άνοδο των αποδόσεων των ομολόγων για μήνες. Οι Ευρωπαϊκές Τράπεζες όμως δεν μπορούν να περιμένουν. Οι ανησυχίες για τις τράπεζες, μετρούμενες με το χάσμα ανάμεσα στα επιτόκια των προθεσμιακών συμφωνιών σε ευρώ και στα ημερήσια swaps, είναι πλέον μεγαλύτερο από ό, τι κατά την διάρκεια της κορύφωσης του πανικού του περασμένου έτους με αφορμή την Ελλάδα. Η τελευταία φορά που οι τιμές των μετοχών των τραπεζών είχαν φτάσει πάλι τόσο χαμηλά ήταν τον Απρίλιο του 2009, όταν η αγορά είχε πατώσει» («Το φάρμακο του Δρ. Trichet αφήνει πικρή επίγευση», Financial Times)
Έτσι, το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων του Trichet δεν έχει στην πραγματικότητα να κάνει καθόλου με την Ιταλία. Είναι απλώς άλλη μια διάσωση των τραπεζών. Και ο λόγος που οι τράπεζες χρειάζονται άλλη μία διάσωση είναι επειδή πρόκειται να χάσουν τόνους χρημάτων από τα παλιο-ομόλογα που αγοράστηκαν κατά τη διάρκεια των ετών της φούσκας.
Το παρακάτω είναι από την εφημερίδα The Independent:
«Το πρόβλημα είναι ότι όλες οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν δανείσει τεράστια χρηματικά ποσά η μία στην άλλη. - Η Ιταλία έχει δανείσει $ 31 δις στην Ισπανία, η Γερμανία έχει δανείσει $ 238 δισ στην Ισπανία και η Ιταλία έχει δανειστεί $ 511 δισ από τη Γαλλία. Η ανησυχία έγκειται στο ότι αυτό μοιάζει με έναν πύργο από τραπουλόχαρτα: μόλις φύγει ένα, θα πέσουν όλα μαζί. Και οι τράπεζες φοβούνται ότι αν οι πολιτικοί ηγέτες συμφωνήσουν για ένα νέο πακέτο, πολλές από αυτές θα αναγκαστούν να αναλάβουν ζημίες στα δάνεια τους». ("Ανησυχίες για την παγκόσμια κρίση; Οι ειδικοί μας εξηγούν τι συμβαίνει", The Independent).
Αυτό επιβεβαιώνει ακριβώς αυτό που λέμε από την αρχή, ότι το όλο θέμα είναι για τις τράπεζες. Και τι θα γίνει δηλαδή εάν πέσουν πολύ οι τιμές των ομολόγων; Απλώς, οι χώρες που επηρεάζονται θα πρέπει να αναδιαρθρώσουν τα χρέη τους και αυτό είναι όλο.
Σίγουρα, είναι μια επίπονη διαδικασία, αλλά δεν είναι το τέλος του κόσμου. Αντίθετα, ΘΑ ΗΤΑΝ το τέλος του κόσμου για πολλές από τις τράπεζες, επειδή δεν έχουν αρκετά κεφάλαια. Να γιατί η ΕΚΤ παρεμβαίνει: για να κρατήσει με τεχνητό τρόπο τις τιμές των ομολόγων ψηλά. Είναι βασικά μια επιδότηση προς τις τράπεζες την οποία πληρώνουν οι φορολογούμενοι.
Μπορείτε να θυμηθείτε κάποια φορά που η ΕΚΤ ή Αμερικανική Κεντρική Τράπεζα έκαναν ποτέ το ίδιο και για τους απλούς εργαζόμενους ανθρώπους? Όπως και με το θέμα των στεγαστικών δανείων;
Ποτέ. Οι μεσαίοι ιδιοκτήτες σπιτιών έλαβαν ένα λογαριασμό 8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, όταν η φούσκα των ακινήτων έσκασε αφανίζοντας τις περισσότερες από αποταμιεύσεις τους και αφήνοντας την οικονομία σε υψηλά επίπεδα και στεγνωμένη. Μόνο για τις τράπεζες γίνονται χάρες.
Εάν κερδίζουν, κρατούν τα κέρδη. Και αν χάσουν, τους περιμένει μια διάσωση. Και, φυσικά, όλο αυτό έχει τρομερές συνέπειες για την πραγματική οικονομία, επειδή η εκτροπή κεφαλαίων προς τα παραπαίοντα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αποτελεί τροχοπέδη της ανάπτυξης και παρατείνει την ύφεση.
Δεν είναι τυχαίο ότι η μαζική διάσωση των τραπεζών συνοδεύεται από μέτρα σφιξίματος του ζωναριού που έχουν ωθήσει την ευρύτερη οικονομία στο χείλος άλλης μιας ύφεσης. Η στήριξη τοξικών στοιχείων του ενεργητικού είναι μια δαπανηρή επιχείρηση που έχει ως αποτέλεσμα χρόνια υψηλή ανεργία, μείωση της ζήτησης, και επιβράδυνση της ανάπτυξης. Αρκεί να δει κανείς τα δεδομένα.
Αυτό είναι από ένα άρθρο στο περιοδικό The Economist:
"Αυξάνονται οι ανησυχίες σχετικά με τη χρηματοδότηση τραπεζών, καθώς ιδιαίτερα οι ευρωπαϊκές τράπεζες, δυσκολεύονται να βρουν βραχυπρόθεσμες χρηματοδοτήσεις. Οι αναλυτές παρακολουθούν στενά το περιθώριο (spread) ανάμεσα στο Euribor και το OIS (overnight indexed swap) το οποίο, στην πραγματικότητα, μετάει το πόσο νευρικές είναι οι Ευρωπαϊκές Τράπεζες στον να δανείζουν χρήματα η μία στην άλλη: αυτό το χάσμα διευρύνεται και πάλι.
Το ποσό των μετρητών που οι τράπεζες της ευρω-ζώνης έχουν καταθέσει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ποσό που βεβαίως δεν πρόκειται να δανεισθεί σε άλλες τράπεζες) έφτασε στα πιο υψηλά επίπεδα των τελευταίων έξι μηνών αυτή την εβδομάδα.
Πέρα από τον Ατλαντικό, οι επενδυτές απέσυραν $ 66 δισεκατομμύρια από την χρηματαγορά στην εβδομάδα που έληξε στις 3 Αυγούστου, σύμφωνα με στοιχεία της Lipper, μιας εταιρεία ερευνών. Αυτή είναι η δεύτερη μεγαλύτερη καθαρή εκροή που έχει καταγραφεί. Τα κεφάλαια της χρηματαγοράς πιέζουν σκληρά προς τα κάτω σκληρά για τις ημερομηνίες λήξης των ομολόγων. Το αφεντικό μίας ευρωπαϊκής τράπεζας, δήλωσε ιδιαιτέρως αυτή την εβδομάδα ότι δεν είχε δει ποτέ τόσο έντονη αποφυγή κινδύνου.
Σε απάντηση η ΕΚΤ ανακοίνωσε χθες την επανεισαγωγή της εξάμηνης απεριόριστης χρηματοδότησης στις τράπεζες που την χρειάζονται, από τρίμηνη που ήταν μέχρι σήμερα. («Ίλιγγος», The Economist)
Καταλαβαίνετε το νόημα; Οι δραστηριότητες οικονομικού ξεριζωμού που ασκούν οι τράπεζες μας έχουν βάλει όλους σε κίνδυνο και πάλι. Το σκουληκιασμένο οικονομικό κατασκεύασμα αρχίζει τρέμει και πάλι, όπως ακριβώς και το 2008.
Οι τράπεζες αποθησαυρίζουν μετρητά κατά την διάρκεια της νύχτας από την ΕΚΤ, οι επενδυτές αποτραβούν τα χρήματά τους από τις χρηματαγορές, τα όργανα μέτρησης της πίεσης της αγοράς είναι στα κόκκινα και ο διατραπεζικός δανεισμός έχει αρχίσει να διαλύεται. Τι θα γίνει αν τελειώσει η ρευστότητα? Game Over.
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ΕΕ θα παραλύσει και η παγκόσμια οικονομία θα πάει σε ελεύθερη πτώση. Γι 'αυτό ο Trichet παρενέβη παρά τις αντιρρήσεις από τους γερμανούς- μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ. Ήταν η μόνη ευκαιρία που είχε να αποφύγει άλλη μια καταστροφή.
Αλλά τι σημαίνει αυτό για την κατάσταση της δημοκρατίας στην ευρωζώνη; Οι άνθρωποι θέλουν πραγματικά τους καρχαρίες της ΕΚΤ να υπαγορεύουν την οικονομική πολιτική; Μάλλον όχι.
Έτσι, αξίζει πραγματικά να διασωθεί το ευρώ?
Θα αφήσουμε τον οικονομολόγο Mark Weisbrot να δώσει την απάντηση στο ερώτημα αυτό:
«Φαίνεται ότι ένα μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής Αριστεράς δεν κατανοεί τη δεξιά φύση των θεσμών, των αρχών, και κυρίως των μακροοικονομικών πολιτικών που υπάρχουν στην Ευρωζώνη....
Το πρόβλημα είναι ότι η νομισματική ένωση, σε αντίθεση με την ίδια την ΕΕ, είναι αναμφίβολα ένα δεξιό πρόγραμμα. Εάν αυτό δεν έχει καταστεί σαφές από το ξεκίνημά του, θα πρέπει να είναι οδυνηρά σαφές τώρα, καθώς οι ασθενέστερες οικονομίες της ευρωζώνης υπόκεινται στην τιμωρία που προηγουμένως προοριζόταν για χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες που αλιεύονται στη πιάνονται στην δαγκάνα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείο (ΔΝΤ) και των διοικητών του από το G-7.
Αντί να προσπαθεί να βγει από την ύφεση, μέσω οικονομικών ή / και νομισματικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας- αυτό δηλαδή που έκαναν οι περισσότερες κυβερνήσεις του κόσμου το 2009 - αυτές οι κυβερνήσεις εξαναγκάζονται να κάνουν το ακριβώς αντίθετο, με τεράστιο κοινωνικό κόστος.
Και μάλιστα με ακόμη χειρότερο τρόπο: με τις ιδιωτικοποιήσεις στην Ελλάδα ή τις «μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας» στην Ισπανία. Με τα μέτρα που έχουν ως αποτέλεσμα την χειροτέρευση της διανομής του εισοδήματος και του πλούτου. Με τη συρρίκνωση και αποδυνάμωση του κράτους πρόνοιας, ενώ οι τράπεζες διαζώσονται με έξοδα των φορολογουμένων - όλα αυτά προβάλλουν το σαφώς δεξιό πρόγραμμα των ευρωπαϊκών αρχών, καθώς και την προσπάθειά τους να επωφεληθούν από την κρίση για να εγκαθιδρύσουν μακροπρόθεσμες δεξιές πολιτικές μεταρυθμίσεις» («Γιατί το ευρώ δεν αξίζει να σωθεί». Mark Weisbrot, CounterPunch).
Επαναλαμβάνουμε: «…η νομισματική ένωση αποτελεί αναμφίβολα δεξιό πρόγραμμα…»
Είναι ώρα να τελειώνουμε με το ευρώ και την μιζέρια του και να ξαναρχίσουμε από την αρχή.
Ο Mike Whitney ζεί στην Πολιτεία της Ουάσιγκτον. Μπορεί να τον βρεί κανείς στοfergiewhitney@msn.com
Η μετάφραση στα Ελληνικά έγινε από το blog "για την κοινωνική αριστερά" στις 19/8/2011
Αναρτήσεις
